metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ DLA URZĘDNIKÓW W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH KPA
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
PRZESŁUCHANIE
w postępowaniu administracyjnym
METODY I TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ
► KONTAKT
KPA
PRZESŁUCHANIA
W ADMINISTRACJI
Zasady przesłuchiwania stron, świadków i biegłych w postępowaniach administracyjnych.
- USŁUGI i SZKOLENIA -
Nie ma ludzi niewinnych.
Są tylko niewłaściwie przesłuchani.
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ DLA URZĘDNIKÓW W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH KPA
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
POKÓJ PRZESŁUCHAŃ
to miejsce w którym prawda wychodzi na jaw.
Metody i techniki przesłuchań.
Sposoby ataku i obrony. Techniki oporu.
Szkolenie dla każdego!
Przyda się! Zamów już teraz!
KPA
PRZESŁUCHANIA W ADMINISTRACJI
Zasady przesłuchiwania stron, świadków i biegłych w postępowaniach administracyjnych.
- USŁUGI i SZKOLENIA -
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ DLA URZĘDNIKÓW W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH KPA
Przesłuchanie świadka, strony lub biegłego w postępowaniu administracyjnym
W postępowaniu administracyjnym świadkiem może być jedynie osoba fizyczna, nie będąca stroną w toczącej się sprawie administracyjnej (przesłuchanie stron stanowi inny środek dowodowy). Kolejnym, podstawowym kryterium uznania osoby za świadka jest wymagana odpowiednia wiedza – tzn. wiadomości posiadane przez osobę, umożliwiające ustalenie stanu faktycznego danej sprawy. W myśl art. 83 § 1 k.p.a. po spełnieniu wyżej wspomnianych przesłanek, osoba ma prawny obowiązek występowania w charakterze świadka. Świadek powinien stawić się w określonym miejscu i czasie w celu złożenia zeznań. Wszelkie niezbędne informacje dotyczące stawiennictwa zawarte są w wezwaniu wysłanym przez właściwy organ.
Art. 24 § 1. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie: 1) w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki; 2) swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia; 3) osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli; 4) w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3; 5) w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji; 6) z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne; 7) w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej. § 2. Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa (§ 1 pkt 2), przysposobienia, opieki lub kurateli (§ 1 pkt 3). § 3. Bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności niewymienionych w § 1, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika. § 4. Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.
Art. 28 Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Art. 29 Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Art. 32 Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania.
Art. 69 § 1. Protokół przesłuchania powinien być odczytany i przedstawiony do podpisu osobie zeznającej niezwłocznie po złożeniu zeznania.
Art. 70 Organ administracji publicznej może zezwolić na dołączenie do protokołu zeznania na piśmie, podpisanego przez zeznającego, oraz innych dokumentów mających znaczenie dla sprawy.
Art. 71 Skreśleń i poprawek w protokole należy tak dokonywać, aby wyrazy skreślone i poprawione były czytelne. Skreślenia i poprawki powinny być stwierdzone w protokole przed jego podpisaniem.
Art. 77 § 1. Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. § 2. Organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu. § 3. Organ przeprowadzający postępowanie na wezwanie organu właściwego do załatwienia sprawy (art. 52) może z urzędu lub na wniosek strony przesłuchać również nowych świadków i biegłych na okoliczności będące przedmiotem tego postępowania. § 4. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie.
Art. 78 § 1. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy. § 2. Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania (§ 1), które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy.
Art. 79 § 1. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. § 2. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.
Art. 82 Świadkami nie mogą być: 1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń; 2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy; 3) duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Art. 83 § 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. § 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. § 3. Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. § 4. Mediator nie może być przesłuchany w charakterze świadka co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że uczestnicy mediacji zwolnią go od obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.
Art. 86 Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Przeprowadzenie tego dowodu ma więc posiłkowy charakter i zależy od uznania organu (por. np. wyrok NSA z 23 listopada 2017 r., sygn. I OSK 270/16, LEX nr 2431246). Źródłem informacyjnym jest w tym przypadku strona, czyli podmiot bezpośrednio zainteresowany załatwieniem sprawy, co powoduje, że dowód z jej przesłuchania jest dopuszczalny w ostateczności. Skorzystanie z tego środka jest uwarunkowane łącznym spełnieniem dwóch przesłanek, polegających na: wyczerpaniu innych środków dowodowych lub braku takich środków oraz istnieniu niewyjaśnionych faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. m.in. wyrok NSA z 18 września 2018 r., sygn. II GSK 3315/16, LEX nr 2568340). Nawet w takiej sytuacji organ „może„ przesłuchać stronę. Sam fakt nieprzesłuchania strony nie może być więc podstawą do stwierdzenia, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa procesowego (wyrok NSA z 2 września 2016 r., sygn. II OSK 2659/14, LEX nr 2143517). Podnosi się jednak także, że swoboda organu jest ograniczona zasadą prawdy obiektywnej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 maja 2017 r., sygn. II SA/Wa 2133/16, LEX nr 2314804).
Kiedy można przesłuchać stronę postępowania administracyjnego?
03 grudnia 2019 | Dobra Administracja | Jakub Dorosz-Kruczyński
Przesłuchanie strony prowadzone na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego ma charakter „posiłkowy". Można je zastosować, jeżeli spełnione zostaną łącznie trzy przesłanki. Jakub Dorosz-Kruczyński
Postępowanie dowodowe na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) i ordynacji podatkowej (o.p.) jest w dużym stopniu odformalizowane. Na organach administracji publicznej spoczywają jednak istotne obowiązki związane z dokumentowaniem czynności przeprowadzanych w sprawie. Przesłuchanie strony jest środkiem dowodowym, które musi zostać utrwalone w specjalny sposób.
Prawda obiektywna
Ogólne postępowanie administracyjne i postępowanie podatkowe oparte są na zasadzie prawdy obiektywnej (art. 7 k.p.a.; art. 122 o.p.). Jej konsekwencją jest konieczność orzekania w oparciu o fakty i okoliczności udowodnione. W nowszym orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że organy administracji publicznej powinny posługiwać się metodą „bezpośredniości". Zakłada ona, że w trakcie załatwiania sprawy organ powinien bezpośrednio zetknąć się z materiałem, który miał bezpośrednią styczność z weryfikowaną okolicznością (zob. wyrok WSA w Gliwicach z 9 kwietnia 2019 r., IV SA/Gl 870/18, LEX nr 2677326). Najlepszym przykładem takiego dowodu jest przesłuchanie.
Inicjatywa dowodowa w zakresie powoływania świadków i przesłuchiwania strony należy zasadniczo do organów administracji publicznej (zob. wyrok WSA w Białymstoku z 18 lipca 2019 r., II SA/Bk 185/19, LEX nr 2700112)....
Przesłanki przeprowadzenia rozprawy administracyjnej
Organ administracji publicznej przeprowadza, z urzędu lub na wniosek strony, w toku postępowania rozprawę administracyjną, w każdym przypadku gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania lub gdy wymaga tego przepis prawa.
Organ powinien przeprowadzić rozprawę (obowiązkowo), gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron oraz gdy jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 15 listopada 2017 r., II SA/Lu 467/17).
Poza wypadkami, gdy przeprowadzenia rozprawy administracyjnej wymagają przepisy prawa, to organ administracji publicznej ocenia wystąpienie przesłanki uzasadniającej jej przeprowadzenie (tak: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz, 7. wydanie, C.H.BECK Warszawa 2005, str. 431).
Cel rozprawy administracyjnej
Rozprawa administracyjna pozwala na koncentrację materiału dowodowego sprawy w określonym czasie i miejscu, przy określonym składzie osobowym.
Jeśli zatem ustalenie określonego elementu stanu faktycznego sprawy jest istotne dla jej załatwienia, natomiast dotychczas zebrany materiał dowodowy nie pozwala na jego ewaluację, do wyjaśnienia sytuacji może przyczynić się rozprawa administracyjna.
Rozprawa administracyjna jako forma czynnego udziału strony w postępowania
Kolejną funkcją rozprawy administracyjnej jest implementacja zasady wyrażonej w art. 10 § 1 kpa, stanowiącej, że organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Z zasadą tą koresponduje wyrażona w art. 81 kpa reguła, że okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów.
Czynności organu administracyjnego przed rozprawą administracyjną
Organ administracji publicznej podejmuje przed rozprawą czynności niezbędne do jej przeprowadzenia. W tym zakresie organ w szczególności wzywa strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów i do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawicieli albo pełnomocników. Możliwe jest też wezwanie świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę.
Ponadto organ zawiadamia o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. W tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału w rozprawie albo do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia.
Podmioty rozprawy administracyjnej
Podmiotami rozprawy administracyjnej są jedynie: organ administracji publicznej, strony postępowania administracyjnego posiadające interes chroniony prawem do udziału w postępowaniu, podmioty na prawach strony, takie jak organizacja społeczna (oczywiście dopuszczona do udziału w postępowaniu), prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich, uczestnicy postępowania wymienieni w art. 90 par. 3 K.p.a. tj. państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społecznej, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot tj. świadkowie, biegli, osoby posiadające przedmiot oględzin (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 30 października 2014 r., II SA/Bk 735/14).
Zawiadomienie uczestników rozprawy administracyjnej o jej dacie
Od strony proceduralnej przeprowadzenie rozprawy administracyjnej wiąże się z koniecznością dotarcia do stron postępowania, poprzez zawiadomienie o terminie rozprawy co najmniej na 7 dni przed jej terminem (art. 92 K.p.a.).
Zważywszy na kodeksowe zasady doręczania przesyłek w postępowaniu administracyjnym, termin rozprawy powinien być wyznaczany w dacie umożliwiającej dotarcie przesyłki do stron na co najmniej 7 dni przed rozprawą przy założeniu konieczności jej awizowania i przetrzymywania do odbioru w urzędzie pocztowym przez maksymalny okres wynikający z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego tj. 14 dni (art. 44 K.p.a.).
Osoba kierująca rozprawą administracyjną
Z art. 93 K.p.a. wynika, że rozprawą administracyjną kieruje wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy pracownik tego organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie. Gdy natomiast postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego.
Przeniesienie kompetencji kierowania rozprawą administracyjną do innego organu, w skutek jednoznacznego brzmienia art. 93 kpa, jest niedopuszczalne.
Protokół rozprawy administracyjnej
Stosownie do Art. 67 § 1 i 2 kpa organ administracji publicznej sporządza protokół z rozprawy administracyjnej. Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole (tak: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. w wyroku z dnia 27 lutego 2019 r., II SA/Go 755/18).
Nieobecność na rozprawie administracyjnej stron
Nieobecność na rozprawie administracyjnej stron nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia pod warunkiem, że zostały one należycie wezwane.
Termin rozprawy powinien być tak wyznaczony, aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiły przynajmniej na siedem dni przed rozprawą. Naruszenie tej zasady przez organ stanowi naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, które może mieć wpływ na wynik postępowania.
Wspomniana zasada doręczenia wezwań na rozprawie na siedem dni przed rozprawą jest również istotna w kontekście możliwości zapoznania się przez stronę z potencjalnie istniejącą opinią biegłego zalegającą w aktach sprawy, co umożliwi stronie zadawanie biegłemu pytań weryfikujących rzetelność tejże opinii.
Odroczenie rozprawy administracyjnej
Wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy administracyjnej pracownik organu administracji, odracza rozprawę w sytuacji, gdy stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, w sytuacji gdy niestawiennictwo strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny. Uznanie konkretnego przypadku za inną ważną przyczynę odroczenia rozprawy administracyjnej zostało pozostawione ocenie kierującego rozprawą.
Niestawiennictwo na rozprawie administracyjnej wezwanego biegłego może stanowić przesłankę odroczenia rozprawy, gdyż biegły, co do zasady, jest źródłem pozyskania w sposób rzetelny i bezstronny informacji specjalnych, nieznanych innym uczestnikom rozprawy.
Uprawnienia uczestników rozprawy administracyjnej
Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie (w tym składać nowe wnioski dowodowe). Ponadto strony mogą wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego.
W materii tej zastosowanie znajduje przepis Art. 79 § 2 kpa stanowiący, że strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.
Kierujący rozprawą może uchylić zadawane świadkom, biegłym i stronom pytania, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia dla sprawy. Jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole osnowę treści uchylonego pytania.
Pełnomocnik strony na rozprawie administracyjnej
Ze względu na brzmienie art. 32 kpa, strona może tak w całym postępowaniu administracyjnym, jak też na rozprawie administracyjnej, korzystać z adwokata jako pełnomocnika.
Osobiste stawiennictwo strony wymagane jest wtedy, gdy charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Jednak i w tym wypadku strona może wspomagać się pełnomocnikiem.
Wydalenie osoby z miejsca rozprawy administracyjnej przez kierującego rozprawą
Stosownie do art. 96 kpa, za niewłaściwe zachowanie się w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy przez kierującego rozprawą.
Przepis ten umożliwia również ukarane takich osób grzywną do 100 zł, na które to postanowienie służy zażalenie.
Za niewłaściwe zachowanie może być uznana sytuacja, gdy np. osoba trzecia, niebędąca podmiotem rozprawy administracyjnej, odmawia opuszczenia miejsca rozprawy mimo wydanej dyspozycji osoby przewodniczącej rozprawie. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że taka okoliczność może również stanowić uzasadnioną przyczynę do przerwania rozprawy.
Zasada braku jawności zewnętrznej rozprawy administracyjnej
Lektura przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w kontekście systemowym nie pozwala na wyprowadzenie wniosku o zasadzie jawności zewnętrznej rozprawy administracyjnej w indywidualnej sprawie.
Nie ma w Kodeksie postępowania administracyjnego zapisu podobnego zapisom procedury cywilnej i procedury karnej, że wstęp na rozprawę mają osoby trzecie tworzące publiczność. Otwarcie rozprawy administracyjnej dla społeczeństwa może wynikać wyłącznie z przepisów szczególnych (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 30 października 2014 r., II SA/Bk 735/14).
Otwarcie rozprawy administracyjnej dla społeczeństwa
Przykładem zewnętrznej jawności rozprawy administracyjnej dla społeczeństwa regulacja z art. 36 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływana na środowisko, zgodnie z którą organ właściwy do wydania decyzji (o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia) może przeprowadzić rozprawę administracyjną otwartą dla społeczeństwa.
W kontekście tego aktu prawnego rozprawa administracyjna służy rozwiązywaniu konfliktów społecznych poprzez możliwość dojścia stron do zadowalającego konsensusu (tak: Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 marca 2019 r., II OSK 435/19).
Zasada pisemności postępowania administracyjnego a możliwość nagrywania rozprawy administracyjnej
Z uwagi na wynikającą z Kodeksu postępowania administracyjnego zasadę pisemności (art. 14 kpa), której wyrazem jest między innymi spisany protokół z rozprawy administracyjnej, utrwalanie w inny sposób przebiegu rozprawy przez strony postępowania, może mieć miejsce za przyzwoleniem prowadzącego rozprawę, który odpowiada za zapewnienie porządku czynności procesowych i prawidłowy przebieg rozprawy.
Przyzwolenie takie może być udzielone stronie, przykładowo, po jej oświadczeniu, że czyni to na własne potrzeby i wyłącznie dla wykorzystania do własnych celów.
Nieprzeprowadzenie obligatoryjnej rozprawy administracyjnej a uchylenie decyzji administracyjnej
W przypadku gdy z postanowienia szczególnego przepisu wynika obowiązek przeprowadzenia rozprawy administracyjnej przed rozstrzygnięciem sprawy w drodze decyzji administracyjnej, organ administracji nie jest władny do odstąpienia od przeprowadzenia takiej rozprawy, a wydanie decyzji przez organ administracji bez przeprowadzenia rozprawy, w sytuacji gdy wymaga tego wyraźnie przepis ustawy, stanowi naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, które miało istotny wpływ na wynik rozprawy i powoduje uchylenie decyzji (tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 grudnia 1981 r., SA/Ka 159/81).
Wydanie decyzji przez organ administracji bez przeprowadzenia rozprawy, w sytuacji gdy wymaga tego wyraźnie przepis ustawy, wyłącza jeden z podstawowych warunków umożliwiających obiektywne wypowiedzenie się organu administracji w spornej sprawie (tak: Andrzej Wróbel Komentarz aktualizowany do art. 89 Kodeksu postępowania administracyjnego, System Informacji Prawnej LEX, oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 1983 r., SA/Kr 1179/82).
Rozprawa administracyjna a przewlekłość postępowania administracyjnego
Załatwienie sprawy administracyjnej wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
Do wskazanych terminów nie wlicza się jednak terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, jak też okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu.
Powodem niezależnym od organu w tym zakresie będzie przykładowo odroczenie rozprawy administracyjnej ze względu na zakłócanie jej przebiegu przez osobę trzecią. Podobnie, do terminu na wydanie decyzji kończącej postępowanie administracyjne nie powinien być wliczany okres oczekiwania na rozprawę od momentu wysłania zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy do daty jej przeprowadzenia.
Zważyć bowiem należy, że przeprowadzenie rozprawy administracyjnej jest w określonych przypadkach wymogiem prawnym.
Wielokrotne rozprawy administracyjne
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 27 września 2016 r., sygn. akt VI SA/Wa 708/15, wskazał, że w sytuacji, gdy dwukrotnie przeprowadzone rozprawy administracyjne nie doprowadziły do kompromisu pomiędzy stronami, to nieprzeprowadzenie przez organ kolejnej rozprawy administracyjnej nie stanowiło zatem uchybienia procedurze administracyjnej i nie miało wpływu na merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy.
Przeprowadzenie kolejnej rozprawy przyczyniłoby się do nadmiernego przedłużenia toczącego się postępowania nie przynosząc przy tym korzyści w postaci uzgodnienia kolizyjnych interesów.
Pozbawienie stron możliwości uczestnictwa w rozprawie administracyjnej
Wskazać należy, iż niewątpliwie pozbawienie strony udziału w postępowaniu, w tym pozbawienie strony możliwości wzięcia udziału w czynnościach postępowania wyjaśniającego, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, co związane jest z koniecznością uchylenia zaskarżonej decyzji.
Niemniej jednak z utrwalonego stanowiska prezentowanego przez doktrynę i orzecznictwo wynika, że podstawą do wznowienia postępowania jest jedynie pozbawienie strony możliwości wzięcia udziału w istotnych czynnościach przygotowawczych organu (tak: B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego, Komentarz, 7. wydanie, C.H.BECK Warszawa 2005, str. 643, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 1999r. IV SA 595/99 LEX 47888).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 20 grudnia 2007 (sygn. akt II SA/Ol 833/07) wskazał, że pozbawienie stron możliwości wzięcia udziału w rozprawie administracyjnej nie musi być w danym przypadku ową istotną czynnością przygotowawczą organu. To stwierdzenie sądu padło w sprawie, gdzie przeprowadzenie rozprawy administracyjnej nie było obowiązkowe, a na rozprawie tej nie dokonano także żadnych istotnych dla sprawy ustaleń związanych z wyjaśnieniem stanu faktycznego, ani innych czynności mających wpływu na treść i zgodność z prawem zaskarżonej decyzji.
Odmowa ponownego przeprowadzenia rozprawy administracyjnej a wznowienie postępowania
Odmowa przeprowadzenia ponownie rozprawy administracyjnej nie może być oceniana jako naruszenie procedury administracyjnej będącej podstawą do wznowienia postępowania, a jedynie jako ewentualne inne naruszenie przepisów postępowania w rozumieniu art. 145 § 1 pkt 1 lit c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tak: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 20 grudnia 2007 r., sygn. akt II SA/Ol 833/07).
Rozprawa administracyjna w obrębie Prawa budowlanego
W przypadku postępowania prowadzonego w oparciu o art. 67 Prawa budowlanego, przepisem prawa stawiającym wymóg przeprowadzenia rozprawy jest § 2 pkt 3 rozporządzenia z dnia 30 sierpnia 2004 r. w sprawie warunków i trybu postępowania w sprawach rozbiórek nieużytkowanych lub niewykończonych obiektów budowlanych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 15 listopada 2017 r., II SA/Lu 467/17, na kanwie sprawy dotyczącej rozbiórki budowli i dokonania oceny stanu technicznego obiektu stwierdził, że realizacja obowiązku przeprowadzenia rozprawy w kontrolowanym postępowaniu dawałaby skarżącemu możliwość bezpośredniego zgłoszenia organowi w jej toku albo także wcześniej w piśmie złożonym na wezwanie z art. 90 § 2 pkt 1 k.p.a. (do złożenia przed rozprawą wyjaśnień) zastrzeżeń i wątpliwości związanych z wynikami oględzin.
Sąd ten podkreślił, że należyte ustalenie aktualnego stanu technicznego budynku jest podstawowym wymogiem wydania prawidłowej decyzji na podstawie art. 67 ust. 1 Prawa budowlanego (rozbiórka obiektu budowlanego). Rozprawa mogłaby też służyć wyjaśnieniu stanowiska skarżącego co do ewentualnych czynności niezbędnych do zabezpieczenia jego budynku w przypadku, gdyby nakaz rozbiórki okazał się uzasadniony.
Rozprawa administracyjna przeprowadzana przez organ odwoławczy w postępowaniu podatkowym
Zgodnie z art. 200a § 1 i 2 Ordynacji podatkowej, organ odwoławczy przeprowadzi w toku postępowania rozprawę: z urzędu – jeżeli zachodzi potrzeba wyjaśnienia istotnych okoliczności stanu faktycznego sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin, lub sprecyzowania argumentacji prawnej prezentowanej przez stronę w toku postępowania; albo na wniosek strony (przy czym strona w takim wniosku uzasadnia potrzebę przeprowadzenia rozprawy, wskazuje jakie okoliczności sprawy powinny być wyjaśnione i jakie czynności powinny być dokonane na rozprawie).
Niemniej, w myśl art. 200a § 3 Ordynacji podatkowej, organ odwoławczy może odmówić przeprowadzenia rozprawy, jeżeli przedmiotem rozprawy mają być okoliczności niemające znaczenia dla sprawy albo okoliczności te są wystarczająco potwierdzone innym dowodem.
W piśmiennictwie wskazuje się (zob. S. Presnarowicz [w:] C. Kosikowski, L. Etel, R. Dowgier, P. Pietrasz, S. Presnarowicz, M. Popławski, Ordynacja podatkowa. Komentarz, LEX, 2009, wyd. III), że w przepisie art. 200a § 3 Ordynacji podatkowej mamy do czynienia z działaniem organu odwoławczego o charakterze uznaniowym. O orzekaniu na zasadzie wyboru wskazuje użyte w regulacji określenie, iż organ odwoławczy „może” odmówić przeprowadzenia rozprawy.
Nadmienić przy tym należy, ani złożenie przez stronę pisma zawierającego wniosek o przeprowadzenie rozprawy, ani późniejsze wydanie postanowienia o odmowie uwzględnienia wniosku nie powoduje automatycznie po stronie organów podatkowych konieczności wyznaczenia stronie kolejnego terminu, o którym mowa w art. 200 Ordynacji podatkowej. Postanowienie wydane w przedmiocie rozprawy administracyjnej nie należy bowiem do rozstrzygnięć, na które przysługuje zażalenie. Skutki odmownego rozpatrzenia wniosku strony podlegać będą kontroli sądu administracyjnego, w kontekście ewentualnego naruszenia reguł prawidłowego prowadzenia postępowania podatkowego.
Zasada braku ponownego przeprowadzania dowodów na rozprawie przed organem odwoławczym w postępowaniu podatkowym
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 19 lutego 2019 r. (I SA/Gd 1020/18) zwrócił uwagę, że rozprawa administracyjna przeprowadzana przez organ odwoławczy w postępowaniu podatkowym nie może służyć ponownemu przeprowadzeniu dowodów np. poprzez bezpośrednie przesłuchanie świadka przed organem podatkowym.
Należy mieć na względzie, że art. 181 Ordynacji podatkowej dopuszcza, aby w postępowaniu podatkowym były wykorzystywane dowody i materiały zgromadzone w innych postępowaniach podatkowych i karnych, a w konsekwencji powoduje, że nie istnieje prawny nakaz, aby w toku postępowania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania świadka, który zeznawał w takim postępowaniu.
Rozprawa administracyjna w postępowaniu wywłaszczeniowym
Stosownie do Art. 118 ust 1 o gospodarce nieruchomościami, po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, przeprowadza rozprawę administracyjną. Nie następuje to jednak w przypadku spraw dotyczących nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.
Dowody w postępowaniu administracyjnym
Autor: Karol Jokiel
Artykuł omawia podstawowe zasady postępowania dowodowego oraz środki dowodowe w procedurze administracyjnej.
Spis tematów
· Co może być dowodem w postępowaniu administracyjnym?
· Zgłaszanie przez stronę dowodów w toku postępowania administracyjnego
· Dowód z dokumentów w postępowaniu administracyjnym
· Dowód z zeznań świadków w postępowaniu administracyjnym
· Kto nie może być świadkiem w postępowaniu administracyjnym?
· Opinia biegłego w postępowaniu administracyjnym
· Przeprowadzenie oględzin przez organ administracji publicznej
Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.
Co może być dowodem w postępowaniu administracyjnym?
W każdym postępowaniu administracyjnym – w tym również w postępowaniu przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych – uregulowanym przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (np. w postępowaniu o wydanie pozwolenia na budowę czy w postępowaniu o zarejestrowanie samochodu) obowiązuje podstawowa zasada: w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli (art. 7 K.p.a.).
Uszczegółowieniem przytoczonej wyżej zasady są dalsze przepisy K.p.a., w tym zwłaszcza art. 77 § 1 K.p.a., zgodnie z którym to organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy oraz art. 75 § 1 K.p.a. – stanowiący, że jako dowód w postępowaniu administracyjnym należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być:
1. dokumenty,
2. zeznania świadków,
3. opinie biegłych, oraz
4. oględziny.
Z art. 7 i 77 § 1 K.p.a. wynika zatem, że obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego ciąży na organie prowadzącym postępowanie administracyjne. „Nie znaczy to jednak, że strona jest zwolniona od współudziału w realizacji tego obowiązku, zwłaszcza iż nieudowodnienie określonej czynności faktycznej może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony. Jednakże na gruncie przepisów K.p.a. nie do przyjęcia jest takie rozumienie koncepcji prowadzenia postępowania dowodowego, przy którym organ administracji przyjmuje całkowicie bierną postawę, ograniczając się jedynie do oceny, czy strona udowodniła fakty stanowiące podstawę jej żądania, czy nie, i przerzucając w konsekwencji obowiązek wyjaśnienia sprawy na stronę” (fragment uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 X 1984 r. II SA 1205/84, ONSA 1984, z. 2, poz. 98).
Zgłaszanie przez stronę dowodów w toku postępowania administracyjnego
Wyrazem uprawnienia strony do samodzielnego zgłaszania dowodów w toku postępowania administracyjnego jest przepis art. 78 § 1 K.p.a., zgodnie z którym żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy. Organ administracji publicznej może nie uwzględnić tylko takiego żądania strony, które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów (a więc do chwili wydania decyzji administracyjnej przez organ administracji publicznej II instancji) lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy.
W powyższym kontekście, dla skutecznej ochrony własnych interesów warto znać podstawowe zasady postępowania dowodowego w procedurze administracyjnej.
Jak wspomniano już wyżej, dowodami w postępowaniu administracyjnym są w szczególności: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny – teraz przyjrzymy się im bliżej.
Dowód z dokumentów w postępowaniu administracyjnym
Dokumentem jest każde pismo utrwalające wolę sporządzającego je, bez względu na jego treść i formę. Dowód z dokumentów jest najczęściej stosowanym dowodem w postępowaniu administracyjnym.
Wyróżnić należy dwa podstawowe rodzaje dokumentów:
1. urzędowy – czyli taki, który został sporządzony w przepisowej formie, przez powołany do tego organ państwowy lub inny w zakresie jego kompetencji (np. akt notarialny czy książeczka wojskowa); dokument urzędowy stanowi dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 76 § 1 K.p.a.), oraz
2. prywatny – dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte.
Dokument urzędowy korzysta z domniemania prawdziwości, jednakże jest dopuszczalne przeprowadzanie przeciwdowodu przeciwko treści dokumentu (np. na okoliczność jego sfałszowania), wszelkimi środkami dowodowymi w tym np. zeznaniami świadków (art. 76 § 3 K.p.a.).
Co prawda Kodeks postępowania administracyjnego nie zawiera osobnych przepisów o dokumentach prywatnych, jednakże teza, że dokument prywatny stanowi w postępowaniu administracyjnym, nie inaczej niż w postępowaniu cywilnym, jedynie „dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie” przyjęła się powszechnie w nauce prawa (tak chociażby Janowicz Zbigniew [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Komentarz, Warszawa 1996, Wydawnictwa Prawnicze PWN). Moc dowodową takiego dokumentu można zatem przyrównać do zeznania świadka i podlega on swobodnej ocenie organu administracyjnego.
Dowód z zeznań świadków w postępowaniu administracyjnym
Dowód z zeznań świadków należy w postępowaniu administracyjnym, obok dowodu z dokumentów, do najczęściej stosowanych środków dowodowych, choć nie jest jednak tak pewny. Zawodność zeznań świadków wynika w pierwszym rzędzie z subiektywności ich spostrzeżeń, a także z zawodności pamięci.
Dana osoba zostaje świadkiem w znaczeniu procesowym z momentem otrzymania wezwania do stawienia się w danym miejscu i czasie i złożenia zeznań. Obowiązkiem świadka jest: stawiennictwo w miejscu i czasie wyznaczonym przez organ oraz złożenie zeznań zgodnie z prawdą. Należy w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu karnego „kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy (np. w postępowaniu administracyjnym) zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Ten sam artykuł w § 3 stanowi jednak, że: „Nie podlega karze, kto, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania, składa fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym”.
Kto nie może być świadkiem w postępowaniu administracyjnym?
Świadkami w postępowaniu administracyjnym nie mogą być tylko osoby wymienione w art. 82 § 1 K.p.a., czyli:
1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń (np. osoby chore psychicznie),
2. osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,
3. duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Istnieje ogólna zasada, że świadek nie ma prawa do odmowy zeznań. Odmówić złożenia zeznań może tylko małżonek strony, wstępny (rodzic, dziadek itd.), zstępny (syn, wnuk itd.) i rodzeństwo strony oraz jej powinowaci pierwszego stopnia (teściowie), jak również osoba pozostająca ze stroną w stosunku przysposobienia (adopcji), opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Niezależnie od prawa do całkowitej odmowy składania zeznań niektórym świadkom przysługuje prawo odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie (art. 83 § 2 K.p.a.), jeżeli:
1. dotyczy jego samego lub jego bliskich, a równocześnie
2. odpowiedź mogłaby narazić te osoby na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo mogłaby być związana z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
Zasadą jest składanie przez świadków zeznań w formie ustnej, z której to czynności organ sporządza jednak pisemny protokół.
Opinia biegłego w postępowaniu administracyjnym
Zgodnie z art. 84 K.p.a., gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii.
Ogólną cechą odnoszącą się do tego środka dowodowego jest możliwość przekazania organowi wiadomości specjalnych (eksperckich) niezbędnych dla ustalenia i oceny okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia danej sprawy. Wiadomości specjalne (eksperckie) to wiadomości, które ogólnie mówiąc nie są znane przeciętnemu członkowi społeczeństwa. Wiadomości specjalne zdobywa się w szczególności w drodze uzyskania wykształcenia w określonej dziedzinie lub przez wykonywanie oznaczonego zawodu pozwalającego na zdobycie doświadczenia w określonym zakresie, powyżej zwykłego poziomu w danym zawodzie.
Kodeks postępowania administracyjnego nie ustanawia jednak jakichkolwiek formalnych kryteriów kwalifikacji biegłego. Oznacza to, że biegłym w rozumieniu komentowanego przepisu może być zarówno osoba wpisana na przewidzianą przepisami prawa listę biegłych, jak i osoba spoza tej listy.
Opinia biegłego (ekspertyza), najczęściej sporządzana na piśmie (choć nie można wykluczyć ustnej formy takiej opinii), wyraża zapatrywanie albo pogląd sporządzającego ją, musi być odpowiednio precyzyjna i należycie umotywowana. Nadto winna być opracowana w sposób obiektywny, w zgodzie z zasadami praktyki i etyki zawodowej. Sam biegły nie może jednak zastępować organu administracji publicznej w ocenie faktów i dowodów. Biegli mają jedynie pomóc organowi w ustaleniu i ocenie okoliczności sprawy, zaś opinia – jak każdy inny dowód – podlega swobodnej ocenie tegoż organu.
Postawione biegłemu przez organ pytania winny wynikać z akt sprawy. Poza pytaniami organ jest zobowiązany do zakreślenia biegłemu terminu na opracowanie opinii proporcjonalnego do stopnia zawiłości/skomplikowania tematu. W razie potrzeby można wyznaczyć biegłemu terminy dodatkowe, w celu uzupełnienia opinii, głównie dla przeprowadzenia dodatkowych badań.
Użycie liczby mnogiej (biegłych) wskazuje na dopuszczalność korzystania z opinii nie tylko jednego, ale wielu biegłych, w zależności od uznania organu administracyjnego (tak również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 maja 1999 r., IV SA 2316/97, LEX nr 48 641).
Biegły z urzędu lub na wniosek strony podlega wyłączeniu od udziału w sprawie, w szczególności wówczas gdy ma interes w określonym sposobie rozstrzygnięcia sprawy i nie pozostaje w niej bezstronnym.
Przeprowadzenie oględzin przez organ administracji publicznej
Organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin.
Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu lub osoby w celu dokonania spostrzeżeń co do jego (jej) właściwości lub stanu. Oględziny mogą być przeprowadzane z udziałem biegłych, jeżeli dokonanie spostrzeżeń w toku oględzin wymaga wiadomości specjalnych. Przebieg zaś oględzin przeprowadzanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej powinien być utrwalony w protokole (art. 67 § 2 pkt 3 K.p.a.).
Warto w tym miejscu wskazać, że strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem (art. 79 ust. 1 K.p.a.). Przytoczony przepis jest przejawem ogólniejszej zasady z art. 10 K.p.a., zgodnie z którym organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Zawiadomienie winno być dokonane na piśmie dla celów dowodowych.
Co więcej, strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.
Zachowanie wymogów z art. 79 K.p.a., niezależnie od wagi i treści przeprowadzonego dowodu, jest bezwzględnym obowiązkiem organu administracji publicznej. Niedopełnienie tego obowiązku stanowi naruszenie przepisów o postępowaniu administracyjnym mającym wpływ na wynik sprawy, a zatem może stanowić podstawę podważenia zapadłej w sprawie decyzji administracyjnej (tak wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 lutego 1986 r., II SA 2015/85, ONSA 1986, nr 1, poz. 13).
Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, i tylko w takim właśnie przypadku, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu (art. 86 K.p.a.).
Posiłkowy charakter przesłuchania stron jest uzasadniony głównie brakiem obiektywizmu (zaangażowaniem) strony zainteresowanej wynikiem konkretnego postępowania. Strona z natury rzadko jest przecież bezstronna we własnej sprawie.
PRZESŁUCHANIE ŚWIADKA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM (CZ.4). PRZESŁUCHANIE, A ZEZNANIA NA PIŚMIE
Zgodnie z art. 79 KPA strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia. Jeżeli kodeks przyznaje stronie czynne prawo udziału w czynności dowodowej jaką jest przesłuchanie świadka, w tym prawo zadawania pytań, to tym samym wyklucza to możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie.
Pomimo iż brzmienie przepisów w tym zakresie wydaje się oczywiste organy administracji publicznej stosunkowo często o tym zapominają, stosują odpowiednio przepisy dotyczące składania oświadczeń przez stronę postępowania. Praktyka taka jednak jest błędna. W wyroku z dnia 2 kwietnia 2009 r. II OSK 477/08 Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że „przepisy KPA nie przewidują, aby świadek mógł swoją wiedze o stanie faktycznym sprawy przekazywać organowi administracji w formie oświadczenia. Zgodnie z art. 75 § 2 KPA oświadczenie za zgodą organu administracji może złożyć jedynie strona pouczona o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania i to wtedy, gdy przepisy nie wymagają zaświadczenia. W odniesieniu do świadków kodeks zna jedynie dowód z zeznań świadka, złożonych właśnie po pouczeniu o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania - art. 83 § 3 KPA”. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie. II GSK 401/10 sąd „wyłuszczył” różnice pomiędzy oświadczeniem na piśmie osoby trzeciej a zeznaniem w charakterze świadka, wskazując, że „dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Różnica w wartości dowodowej dokumentu prywatnego i zeznania świadka wynika przede wszystkim z faktu, że świadek składa zeznania po uprzedzeniu go przez organ administracji publicznej o odpowiedzialności za fałszywe zeznania, a osoba składająca pisemne oświadczenie w formie dokumentu prywatnego, nie jest obciążona taką odpowiedzialnością, co może mieć wpływ na treść i prawdziwość składanych oświadczeń. Ponadto świadek składając zeznania na rozprawie administracyjnej, odpowiada na konkretne pytania prowadzącego rozprawę, a także obecnych stron. Składając natomiast pisemne oświadczenie, oświadcza to co sam chce, bez możliwości uzupełnienia, czy uściślenia podanych faktów.”.
Jaka jest zatem wartość dowodowa takich „zeznań” na piśmie. W wyroku z dnia 20 października 2005 r. sygn. II OSK 124/05 Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że „przepisy KPA dopuszczają możliwość złożenia na piśmie zeznań przez osoby fizyczne (argument z art. 50 § 1 i art. 54 § 1 KPA), jednakże nie są to zeznania świadków w rozumieniu art. 83 §3 KPA, a jedynie pisemne oświadczenia osób fizycznych, o posiadaniu określonych informacji. W takiej sytuacji, gdy jednocześnie organ odmawia wiarygodności pisemnym oświadczeniom, zachodzi oczywista konieczność przesłuchania tych osób w charakterze świadków.”.
Należy pamiętać, że obowiązek prowadzenia postępowania dowodowego leży głównie po stronie organu, co wynika wprost z art. 77 KPA. Jeżeli z prywatnych oświadczeń osób trzecich włączonych do akt postępowania, wynika, że stan faktyczny i prawny może być inny niż wynikający ze zgromadzonego materiału dowodowego obowiązkiem organu jest podjęcie działań wyjaśniających.
Kto nie może być świadkiem w postępowaniu administracyjnym?
Obserwuj kategorię: Prawo
31 marca 2011, 19:25
Dołącz do grona ekspertów
Dodaj do ulubionych
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna
tel./fax: +48 (22) 635 46 00
W postępowaniu administracyjnym mogą być brane pod uwagę różnego rodzaju dowody. Wśród nich szczególne miejsce zajmują zeznania świadków. Czy istnieją ograniczenia w kwestii dopuszczalności zeznań świadków?
Dowód z zeznań świadka w postępowaniu administracyjnym
Kodeks postępowania administracyjnego stosunkowo szeroko ujmuje katalog dowodów, jakie mogą zostać użyte w postępowaniu administracyjnym. Jak stanowi art. 75 k.p.a. jako dowód można dopuścić wszystko, co przyczyni się do wyjaśnienia sprawy, a co nie jest niezgodne z prawem.
Niezgodność z prawem nie jest jedynym ograniczeniem w kwestii dopuszczalności dowodu. K.p.a. przewiduje bowiem szczególne obostrzenia w stosunku do świadków. W tej materii mamy do czynienia z trzema sytuacjami:
1. niemożność bycia świadkiem;
2. prawo odmowy składania zeznań;
3. prawo odmowy odpowiedzi na pytanie.
Dalszy ciąg materiału pod wideo
Zobacz również: Postępowanie administracyjne
Kto nie może być świadkiem?
W przepisach odnoszących się do postępowania administracyjnego istnieje grupa świadków, którzy nie mogą zostać przesłuchanie w tymże postępowaniu. Istotne jest to, że nawet gdyby zostali przesłuchani ich zeznania nie mogą być zaprotokołowane ani, tym bardziej, wzięte pod uwagę przy podejmowaniu lub uzasadnianiu decyzji.
Świadkami nie mogą być:
1. osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń (np. osoba głucha, niewidoma);
2. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej na okoliczność objętą tą tajemnicą (chyba, że zostaną zwolnione od obowiązku jej zachowania);
3. duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Zobacz również: Czym charakteryzuje się wszczęcie postępowania administracyjnego?
Kto może odmówić składania zeznań?
Prawo odmowy składania zeznań przysługuje:
1. małżonkowi strony;
2. wstępnym;
3. zstępnym;
4. rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia;
5. osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.
Warto w tym miejscu podkreślić dwie kwestie. Po pierwsze, prawo do odmowy składania zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki i kurateli. Po drugie, nikt – poza wskazaną grupą osób – nie może odmówić zeznań w charakterze świadka.
Zobacz również: Jak przebiega procedura wydawania zaświadczeń?
Oczywiście, odmowa składania zeznań jest uprawnieniem, nie obowiązkiem. Decyzja w tym zakresie należy do osoby uprawnionej.
Kto może odmówić odpowiedzi na pytanie?
Każdy świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli odpowiedź ta mogłaby narazić jego lub jego bliskich (ten sam katalog, co w przypadku odmowy składania zeznań) na:
• odpowiedzialność karną;
• hańbę;
• bezpośrednią szkodę majątkową;
• spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Osoba, która bezzasadnie odmawia złożenia zeznania może zostać ukarana grzywną przez organ przeprowadzający dowód.
Pełnomocnik nie może zastąpić strony w trakcie przesłuchania
Tomasz Gawroński
SAMORZĄD TERYTORIALNY
PYTANIA I ODPOWIEDZI
Data dodania: 08.05.2012
Czy wezwanie na przesłuchanie strony powinno być skierowane do strony osobiście czy do jej pełnomocnika?
Podziel się artykułem:
Dodaj do ulubionych
Organ nadzoru budowlanego prowadząc postępowanie w sprawie samowolnej budowy zamierza przeprowadzić dowód z przesłuchania strony w trybie art. 86 k.p.a. Strona działa w sprawie za pośrednictwem pełnomocnika.
Czy wezwanie na przesłuchanie strony powinno być skierowane do strony osobiście czy do jej pełnomocnika?
Czy przesłuchanie powinno odbywać się przez pełnomocnika czy też czynność ta wymaga osobistego działania strony?
Odpowiedź
Wezwanie na przesłuchanie strony powinno być przede wszystkim skierowane do strony, jednak jeżeli ustanowiła ona również pełnomocnika, uzasadnionym wydaje się również poinformowanie o tym pełnomocnika. Nie ulega natomiast wątpliwości, że przesłuchanie strony wiąże się z osobistym jej działaniem, a pełnomocnik może owszem faktycznie w tych czynnościach uczestniczyć, ale nie będzie formalnie zastępować swojego mocodawcy.
Uzasadnienie
Dowód z przesłuchania stron jest dowodem posiłkowym (subsydiarnym), bowiem może być przeprowadzony wówczas, gdy po "wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku" pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przez wyczerpanie środków dowodowych należy rozumieć sytuację, w której organ administracji publicznej zgromadził i ocenił wyczerpująco cały materiał dowodowy zgodnie z regułami określonymi w kodeksie, lecz mimo tego pozostały niewyjaśnione istotne okoliczności faktyczne sprawy.
Przesłuchanie strony jest innym środkiem dowodowym aniżeli często spotykane w praktyce złożenia przez stronę wyjaśnień w trybie art. 50 Kodeksu postępowania administracyjnego . W przypadku przesłuchania stron, do którego odpowiednio stosuje się przepisy o przesłuchaniu świadka, istota tego środka dowodowego sprowadza się do osobistego działania strony nawet jeżeli formalnie ustanowiła ona pełnomocnika. W takim przypadku - wzywając stronę na przesłuchanie - owszem należy również poinformować o tej czynności jej pełnomocnika (formalny wymóg wezwania), niemniej jednak przesłuchanie strony nie będzie odbywać się za pośrednictwem pełnomocnika. Pełnomocnik może w tej czynności faktycznie uczestniczyć obok strony (towarzyszyć jej), jednak nie może formalnie zastępować strony w udzielaniu odpowiedzi na pytania. Wynika to ze specyfiki instytucji przesłuchania.
Czytaj więcej na Prawo.pl:
https://www.prawo.pl/samorzad/pelnomocnik-nie-moze-zastapic-strony-w-trakcie-przesluchania,84141.html
Przesłuchanie tylko za zgodą podatnika
10 stycznia 2008, 00:00
Dodaj do ulubionych
Stronę postępowania podatkowego można przesłuchać tylko za jej zgodą. Fiskus nie może wobec takich osób stosować żadnych środków przymusu, np. kar porządkowych.
Czy urzędnik, wzywając stronę w celu jej przesłuchania, powinien pouczyć ją o karze porządkowej za bezzasadne niestawiennictwo - pytał nas w liście do redakcji jeden z czytelników.
Odpowiedź na zadane pytanie jest negatywna. Paweł Nocznicki, starszy konsultant w Accreo Taxand, wyjaśnił, że zgodnie z art. 199 Ordynacji podatkowej stronę można przesłuchać wyłącznie za jej zgodą. Nie można jednak wobec niej stosować jakichkolwiek środków przymusu (kar porządkowych), na co wskazuje art. 199 oraz art. 262 par. 4 Ordynacji podatkowej. Zakaz ten rozciąga się na możliwość stosowania wszelkich kar określonych w art. 262 par. 1 Ordynacji podatkowej i odnosi się na równi do kar za odmowę złożenia zeznań lub za opuszczenie miejsca przesłuchania, jak do kary za niestawiennictwo strony.
- Zakaz stosowania tych kar jest przy tym niezależny od okoliczności, czy strona wyraziła uprzednio zgodę na przesłuchanie. W każdym przypadku nie ma więc uzasadnienia dla zamieszczania w wezwaniu strony pouczenia o możliwości zastosowania kary za niestawiennictwo. Pouczenie takie nie wywiera skutków prawnych - tłumaczył Paweł Nocznicki.
Okoliczności istotne
Agnieszka Tałasiewicz, partner Ernst & Young, podkreśliła, że w sytuacji gdy osoba fizyczna jest podatnikiem PIT i jest stroną postępowania podatkowego, to występuje w postępowaniu podatkowym w zupełnie innym charakterze niż świadek - czyli nie może zostać wezwana na przesłuchanie jako świadek.
- Organ podatkowy może przesłuchać stronę postępowania dopiero po uzyskaniu od niej zgody na takie przesłuchanie. Logiczną konsekwencją tej regulacji jest fakt, że kar porządkowych nie stosuje się do strony postępowania. Dotyczy to zarówno niestawiennictwa strony, jak i odmowy zeznań - argumentowała Agnieszka Tałasiewicz.
Dodała też, że strona, która wyraziła zgodę na przesłuchanie, w każdym czasie taką zgodę może odwołać, ale tym samym może pozbawić się możliwości przedstawienia istotnych dla sprawy okoliczności, które mogą zadecydować o ostatecznym rozstrzygnięciu.
Wezwanie strony
Nasi rozmówcy zwrócili także uwagę na konieczność odróżnienia przesłuchania strony postępowania podatkowego od wezwania strony do złożenia wyjaśnień w toku postępowania.
- Niestawiennictwo strony lub odmowa złożenia wyjaśnień może skutkować obciążeniem karą porządkową. Składanie wyjaśnień zasadniczo powinno służyć wyłącznie doprecyzowaniu stanu faktycznego oraz wyjaśnieniu istniejących wątpliwości, a nie całkowitemu odtworzeniu okoliczności faktycznych sprawy, czemu może służyć przesłuchanie strony - radził Paweł Nocznicki.
Według niego, wyjaśnienia mogą wyłącznie wskazywać organowi kierunki dalszego postępowania dowodowego i nie mogą być samodzielnie podstawą rozstrzygnięcia. W praktyce różnice w zakresie treści wyjaśnień oraz przedmiocie przesłuchania strony mogą być jednak trudne do wychwycenia.
- Różni je niewątpliwie to, że za składanie fałszywych wyjaśnień nie grozi odpowiedzialność karna - ostrzegał ekspert Accreo Taxand.
Agnieszka Tałasiewicz wyjaśniła dodatkowo, że co do zasady, każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie na przesłuchanie. Na osobę, która nie stawiła się na przesłuchanie w charakterze świadka (bez uzasadnionej przyczyny), organ może nałożyć karę porządkową. Każdy wezwany na świadka w sprawie ma też obowiązek złożenia zeznań.
- Ordynacja podatkowa zawiera wąski katalog osób, które mogą odmówić składania zeznań w charakterze świadków. Każdy przesłuchiwany świadek ma natomiast prawo odmowy odpowiedzi na konkretne pytania, gdy odpowiedź taka mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, karną skarbową lub gdy odpowiedź stanowiłaby naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej - podsumowała Agnieszka Tałasiewicz.
2,5 tys. zł może wynieść kara porządkowa za niestawienie się na przesłuchanie w organie podatkowym
Wyrok WSA
Organ podatkowy powinien zapewnić podatnikowi możliwość czynnego udziału w postępowaniu. W szczególności, jeżeli organ korzysta z dowodu w postaci zeznań świadków, do jego obowiązków należy dopuszczenie podatnika do udziału we wszystkich przesłuchaniach.
Wyrok WSA w Warszawie z 19.4.2006 r., (III SA/Wa 255/06)
Spółka zajmująca się sprzedażą i obsługą sprzętu komputerowego (dalej: „Podatnik”) współpracowała - w ramach swojej działalności - z licznymi usługodawcami, będącymi podatnikami podatku od towarów i usług.
W ramach przeprowadzanej u Podatnika kontroli Dyrektor UKS stwierdził nieprawidłowe odliczenie podatku naliczonego z tytułu nabycia niektórych usług. Uznał, że odliczenie to doprowadziło do zawyżenia różnicy podatku do przeniesienia na następny miesiąc. W efekcie Dyrektor ustalił sankcję w postaci 30% zawyżenia tej różnicy. Zdaniem organu kontrolującego, niektóre faktury wystawione przez kontrahentów Podatnika dotyczyły usług, które w rzeczywistości nie zostały wykonane. Dyrektor UKS uznał zatem, że te faktury nie dawały prawa do odliczenia podatku na podstawie § 50 ust. 4 pkt 5 lit. a) rozporządzenia wykonawczego w sprawie VAT z 1999 r.
Do powyższych konkluzji doprowadziło Dyrektora UKS postępowanie dowodowe, w którym stwierdzono rozbieżności w zeznaniach świadków, którzy byli przesłuchiwani w trakcie postępowania kontrolnego. Dyrektor stwierdził też, że część z kontrahentów firmy w okresie, za który wystawione były faktury, w ogóle nie prowadziła działalności gospodarczej na terenie, na którym działał Podatnik. Ponadto, Dyrektor poddał w wątpliwość zasadność wykonania niektórych usług. Jego zdaniem, np. „konfiguracja” skonfigurowanych już przez producenta komputerów była bezcelowa, a zakup m.in. takiej właśnie usługi dokumentowały znalezione u Podatnika faktury. Zarzucił również brak dokumentacji potwierdzającej wykonanie usług przez kontrahentów.
Zdaniem Podatnika, Dyrektor UKS w sposób dowolny dobierał świadków. Osoby wskazane w trakcie postępowania podatkowego przez Podatnika były przesłuchiwane w obecności jego przedstawicieli. Inaczej było z innymi świadkami, których przesłuchano wyłącznie w obecności urzędników skarbowych. Efektem tych przesłuchań były notatki sporządzone przez inspektora UKS. Przedstawiciele Podatnika dowiedzieli się o istnieniu tych notatek, jak też o fakcie samych przesłuchań, dopiero pod koniec postępowania. Zdaniem Podatnika - Dyrektor UKS dopuścił się naruszenia przepisów OrdPU dotyczących udziału strony w postępowaniu podatkowym oraz trybu przesłuchania świadków.
Podatnik złożył odwołanie od decyzji Dyrektora UKS do Dyrektora IS. Dyrektor przychylił się jednak do ustaleń poczynionych przez Dyrektora UKS i utrzymał w mocy jego decyzję, nie podejmując samemu żadnych dodatkowych czynności wyjaśniających. Na decyzję Dyrektora IS Podatnik złożył skargę do WSA w Warszawie. W skardze powtórzył zarzuty naruszenia przepisów dotyczących postępowania podatkowego (m.in. art. 123 § 1 oraz art. 190 § 1 i 2 OrdPU).
Pełnomocnik Podatnika podtrzymał przed sądem zarzuty sformułowane w skardze. Jego zdaniem, organy podatkowe dopuszczały się „intuicyjności” przy doborze materiałów dowodowych. Stwierdził też, że organy celowo nie dopuszczały do udziału Podatnika w przesłuchaniach niektórych świadków, z obawy że przyjęta przez urzędników wersja wydarzeń nie zostanie potwierdzona.
Odnosząc się do zarzutu braku dokumentacji potwierdzającej wykonannie usług przez kontrahentów, Pełnomocnik stwierdził, że Podatnikowi wystarczały umowy o współpracę zawierane z kontrahentami. Dalsze czynności wynikające z podpisanych umów, nie musiały być - zdaniem Pełnomocnika - dokumentowane w jakiś dodatkowy sposób, ponieważ umowy tego nie przewidywały. Pełnomocnik podkreślił, że Podatnik dobrał sobie do współpracy małych, sprawdzonych i zaufanych podwykonawców, których działań nie dokumentował, i od których nie musiał wymagać dodatkowych dokumentów czy potwierdzeń.
Pełnomocnik zauważył ponadto, że rekonfiguracja skonfigurowanych uprzednio komputerów znajduje uzasadnienie, jeśli weźmie się pod uwagę zróżnicowane potrzeby klientów. Jak zaznaczył, wymagania wobec komputera i oprogramowania, jakie ma osoba fizyczna diametralnie różnią się od wymagań, jakie stawiają sprzętowi komputerowemu specjalistyczne instytucje, takie jak banki czy poczta.
Występując na rozprawie, Przedstawiciel Dyrektora IS ponownie zarzucił Podatnikowi brak jakiejkolwiek dokumentacji, która wskazywałaby na rzeczywiste wykonanie usług, za które płacił Podatnik podwykonawcom. Zwrócił również uwagę na fakt, że żaden ze wskazanych przez Podatnika podwykonawców nie złożył deklaracji VAT-7 za grudzień 2000 r. Część z tych firm została ponadto w niedługim czasie wyrejestrowana. Powyższe, wraz z ustaleniami dokonanymi przez ograny w postępowaniu podatkowym, dowodziło - zdaniem Przedstawiciela Dyrektora IS - iż faktury posiadane przez Podatnika dotyczyły czynności fikcyjnych.
Sąd uwzględnił skargę Podatnika w całości, uchylając decyzję Dyrektora IS. Skład sędziowski uznał, że organy podatkowe - zważywszy na „znaczącą kwotę” jakiej dotyczył spór - powinny były dołożyć jak największych starań w prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego; powinny zatem dopuścić Podatnika do wszystkich elementów postępowania. W szczególności obowiązkiem organów było dopuszczenie Podatnika do udziału w przesłuchaniu wszystkich świadków, a nie tylko tych, których zgłosił Podatnik. Niedopełnienie tego obowiązku było równoważne z naruszeniem przepisów postępowania podatkowego, które pociągało za sobą konieczność uchylenia decyzji.
Opracowanie:
Piotr Kaim, Magdalena Śmigrocka, Artur Ciechomski
Autorzy pracują w Zespole zarządzania wiedzą Działu doradztwa podatkowego PricewaterhouseCoopers.
Etapy przesłuchania świadka
1. Etap czynności wstępnych.
2. Etap spontanicznych zeznań.
3. Etap pytań i odpowiedzi.
4. Etap czynności uzupełniających i końcowych.
Do punktu 1. Czynności wstępne.
Na tym etapie przesłuchania trzeba ustalić tożsamość świadka oraz przeprowadzić z nim niezobowiązującą rozmowę na tematy niezwiązane ze sprawcą, można rozmawiać o pogodzie, o psach, jeśli wiemy, że świadek jest właścicielem psa, o wędkarstwie itd. Celem tej rozmowy jest nawiązanie kontaktu, nici porozumienia – wykonuję swoją pracę, jestem zwykłym człowiekiem, nie jestem twoim wrogiem – stworzenie odpowiedniej atmosfery, jak również zorientowanie się w cechach osobowości świadka. Następnie należy pouczyć świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań i wypełnić część formalną protokołu przesłuchania świadka.
Do punktu 2. Etap spontanicznych zeznań.
Rozpoczyna się on od ogólnego pytania, „co świadkowi jest wiadome w danej sprawie”.
Po zadaniu tego pytania przesłuchujący powinien umożliwić świadkowi swobodną wypowiedź bez przerywania mu i stawiania pytań. Jeżeli świadek zaczyna mówić o okolicznościach nie związanych ze sprawą należy go naprowadzić na właściwy temat.
Podczas swobodnej wypowiedzi świadka policjant może robić odręczne notatki, zawierające oznaczenie niespójności w relacji, stwierdzenia świadka wzajemnie się wykluczające, luki w relacji, zmiany w emocjach świadka
Do punktu 3. Etap pytań i odpowiedzi.
Rozpoczyna się on z chwilą zakończenia spontanicznej wypowiedzi świadka. Stawiane pytania mogą mieć na celu:
- uzupełnienie zeznań, gdy świadek pominął jakieś okoliczności,
- sprecyzowanie wypowiedzi, która miała charakter ogólnikowy,
- kontrolę wypowiedzi.
Zadając pytania należy jednocześnie protokołować treść zeznań.
Do punktu 4. Etap czynności końcowych.
Należą do nich:
- zapoznanie świadka z protokołem (odczytanie lub umożliwienie odczytania osobistego),
- wprowadzenie poprawek i uzupełnień,
- podpisanie protokołu przez osoby uczestniczące w czynności,
- ewentualne pouczenie świadka o obowiązku zachowania w tajemnicy wiadomości uzyskanych podczas przesłuchania,
- uregulowanie finansowych należności świadka,
- podziękowanie za stawiennictwo i złożenie zeznań.
Specyfika przesłuchania świadka:
1. nieletniego (dziecka),
2. z udziałem osób trzecich.
Przesłuchanie dziecka rodzi szereg specyficznych problemów. Dziecko bywa cennym świadkiem, dostarczaj ącym wiarygodnego materiału dowodowego, jeżeli zostanie przesłuchane w sposób właściwy dla jego poziomu umysłowego, rodzaju osobowości i odczuć moralnych.
Wynika z tego oczywista potrzeba angażowania biegłych psychologów przy przesłuchaniu dziecka, a także konieczność odpowiedniego fachowego przygotowania pracowników śledczo – sądowych, mających przesłuchiwać dzieci lub oceniać ich relacje.
Przyjęcie właściwej taktyki, umożliwiającej uzyskanie szczerych i prawdziwych informacji oraz zapobiegającej wywarciu ujemnego wpływu na psychikę dziecka, uwarunkowane jest poznaniem dziecka przed rozpoczęcie właściwego przesłuchania. Ważne jest, aby znać źródła wad i zalet dowodu z zeznań tego typu świadka.
Ogólne reguły taktyczne przesłuchania dziecka wyrażają się w szczególności w następujących zasadach:
- przygotowanie się do przesłuchania obejmuje zebranie możliwie wszechstronnych informacji o dziecku (małoletnim);
- na przesłuchanie decydować się wyłącznie wówczas, gdy można tej czynności poświęcić należytą ilość czasu;
- etap wstępnej rozmowy powinien doprowadzić do rzeczywistego nawiązania kontaktu obu stron. Przesłuchujący musi już w tej fazie dostosować swoje słownictwo do poziomu intelektualnego dziecka. Nieraz wymaga to uprzedniego dokładnego opracowania zwrotów j ęzykowych, które z jednej strony byłyby zrozumiałe dla przesłuchiwanego, a z drugiej strony zachowywały sens prawniczy;
- relacja spontaniczna u małoletniego (dziecka) często rozwija się powoli i z oporem. Nie należy dziecka ponaglać ani strofować, lecz życzliwym słowem okazać zainteresowanie i zachęcić do wypowiedzi. Nie należy okazywać zniecierpliwienia, nieufności, ironii czy irytacji;
- pytania należy formułować w sposób całkowicie zrozumiały, bez żargonowych prawniczych zwrotów, a trudniejsze słowa zastępować lub uzupełniać opisem. Należy starać się o utrzymanie atmosfery nieskrępowania, nadaj ąc pytaniom i odpowiedziom charakter rozmowy.
Istotnym zagadnieniem jest odpowiednie protokołowanie zeznań małoletniego świadka. W szczególności nie należy opisowego stylu relacji przekształcać w protokole na syntezy niezrozumiałe dla zeznającego bądź będące wynikiem interpretacji lub wynikowego kojarzenia faktów ze strony przyjmowanego zeznania. Należy zrozumiale dziecku objaśnić, dlaczego spisuje się protokół i jakie jest jego znaczenie. Protokół powinien także zawierać w dosłownym brzmieniu treść pytań kierowanych do dziecka po to, aby osoby zapoznające się z nim (sędzia, strony) mogły ocenić, czy pytanie było właściwie sformułowane.
Przedstawione zasady nie są regułami, od których nie ma wyjątków. Czasem małoletni odznacza się znaczną swobodą, inteligencj ą, pewnością siebie, co w połączeniu ze szczerością czyni zeń wartościowego świadka mogącego – jako źródło dowodowe – zdystansować wielu dorosłych.
Elementy oceny zeznań.
Każde zeznanie, a zwłaszcza to, które budzi jakieś wątpliwości, przed oceną jego wartości i wykorzystaniem powinno być odpowiednio sprawdzone. Ocena dowodu z zeznań świadka jest niezbędna zarówno do podjęcia decyzji przez organ ścigania w postępowaniu przygotowawczym, jak i do podjęcia decyzji przez sąd.
Ocenę dowodu z zeznań świadka przeprowadza się w celu:
- stwierdzenia, czy dany dowód jest wiarygodny i w jakim stopniu,
- wyciągnięcia z zeznań odpowiednich wniosków dotyczących ustaleń faktycznych,
- ustalenie prawdy o badanym zdarzeniu,
- ustalenia, czy istniej ą dostateczne podstawy do sporządzenia aktu oskarżenia,
- podjęcia decyzji o umorzeniu.
Przy ocenie zeznań należy uwzględnić, że pamięć ludzka nie jest fotografią, że postrzeganie już w trakcie zapamiętania ulega przetworzeniu oraz, że zapamiętany zostaje jednocześnie stosunek oceniający i uczuciowy świadka do danego zjawiska.
Dla oceny zeznań mają znaczenie:
- osobowość świadka,
- znajomość właściwości psychicznych świadka,
- czas jaki upłynął od zdarzenia do zeznania,
- zainteresowania świadka,
- inteligencja świadka,
- wiedza, doświadczenie, nawyki, praca zawodowa świadka.
Ocena zeznań winna być wszechstronna.
Policjant odstępuje od przesłuchania świadka, w szczególności w przypadku pokrzywdzonego cudzoziemca przebywającego czasowo na terenie Polski, gdy zajdą okoliczności, o których mowa w art. 316 § 3 kpk. Kierując bezpośrednio do sądu wniosek o przesłuchanie świadka, policjant uzasadnia istnienie niebezpieczeństwa niemożności przesłuchania świadka na rozprawie.
Jeżeli w toku prowadzonego przez policjanta przesłuchania okaże się, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, czynność należy dokończyć wówczas, gdy nie utrudni to lub nie uniemożliwi przesłuchania świadka przez sąd.
Znaczenie zeznań w procesie karnym.
Zeznania świadka wykorzystuje się przede wszystkim w celach dowodowych, jako dowody winy lub niewinności podejrzanego.
Przy pomocy zeznań świadka można ustalić dane o podejrzanym, w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przeciwko nieletnim zeznania świadków wykorzystywane są do ustalenia warunków środowiskowych nieletniego.
Zeznania świadków mogą też pozwolić na ujawnienie nowych przestępstw lub innych sprawców.
Podstawowa i pomocnicza dokumentacja z przesłuchania świadka.
Podstawową formą utrwalania zeznań świadka jest protokół z przesłuchania świadka. Obowiązek jego sporządzenia wynika z art. 143 § 1 pkt 2 kpk.
Wypowiedzi świadka rejestruje się w protokole możliwie dokładnie, bez zmiany ich treści. Dokładność nie jest jednakże równoznaczne z ujęciem w pisemną formę wszystkiego, co mówi przesłuchiwany świadek. Do protokołu wciąga się tylko te okoliczności, które są istotne dla danej sprawy karnej. Protokół powinien być napisany językiem zrozumiałym z pominięciem gwary i żargon. Dosłowne zwroty użyte przez świadka należy przytoczyć tylko wówczas, gdy sposób wyrażania świadka ma istotne znaczenie. Treść zeznań należy formułować w pierwszej osobie czasu przeszłego.
Wulgaryzmy protokołuje się wówczas, gdy wyczerpuj ą one znaczenie przestępstwa. W razie potrzeby należy również odnotować szczególne reakcje świadka na zadawane pytania.
Elementy, jakie powinien zawierać protokół określa art. 148 kpk. Z treści art. 147 § 1 kpk wynika, że przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynnościach.
Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział. Zapis obrazu lub dźwięku, a także przykład zapisu dźwięku staje się załącznikiem do protokołu – art. 147 § 3 kpk.
Przypadki i zasady utrwalania czynności procesowych za pomocą urządzenia rejestrującego określa art. 147 kpk oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 02.06.2003 r. w sprawie rodzaju urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku dla celów procesowych oraz sposobów ich przechowywania, odtwarzania i kopiowania zapisów.
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ DLA URZĘDNIKÓW W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH KPA
Ryba nie dałaby się złapać,
gdyby nie otwierała gęby.
Poznaj METODY I TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ
oraz TECHNIKI OPORU w trakcie przesłuchań.
PAMIĘTAJ! Bez względu na to co usłyszysz!
Podstawowym i jedynym
celem przesłuchania
jest wydobycie informacji!
Zawsze!
Realizacja każdego innego celu pod pretekstem przesłuchania,
NIE JEST PRZESŁUCHANIEM!
Serwis o przesłuchaniach... | METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ DLA URZĘDNIKÓW W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH KPA | Przesłuchania policyjne. Przesłuchania ABW. Przesłuchanie na prokuraturze. Przesłuchania CBA. Przesłuchanie w sądzie. Przesłuchanie w administracji KPA. Sposoby przesłuchiwania podejrzanych. Wydobywanie zeznań. Przesłuchania. Metody przesłuchań. Techniki przesłuchań. Sposoby przesłuchań. Wymuszanie zeznań. Zakazane techniki przesłuchań. Niedozwolone metody przesłuchań. Przesłuchanie podejrzanego. Przesłuchanie oskarżonego. Przesłuchanie świadka. Przesłuchanie zatrzymanego. Policja przesłuchania. Przesłuchanie pokrzywdzonego. Tortury w trakcie przesłuchania. Wzmocnione techniki przesłuchań. Ulepszone techniki przesłuchań. Zaawansowane techniki przesłuchań. Wzmocnione metody przesłuchań. Ulepszone metody przesłuchań. Zaawansowane metody przesłuchań. Prawo przesłuchania. Przesłuchujący. Przesłuchiwany. Słuchający. Słuchany. Manipulowanie przesłuchiwanym. Nielegalne metody przesłuchań. | Szkolenia METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ. Kursy METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ. | Metody i techniki oporu w trakcie przesłuchań szkolenie/kurs. | Artur Frydrych – Wykładowca, Licencjonowany detektyw – szkolenia techniki i metody przesłuchań. metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa.
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa
METODY i TECHNIKI PRZESŁUCHAŃ DLA URZĘDNIKÓW W POSTĘPOWANIACH ADMINISTRACYJNYCH KPA
metody i techniki przesłuchań dla urzędników w postępowaniach administracyjnych kpa